Sözcükte anlam konusundan tek başına az soru çıksa da sınavın tamamında etkili olan bir konudur. Çünkü bir kelimenin anlamını doğru anlamak sadece Türkçe dersi için değil, diğer dersler için de gerekli olan bir beceridir.
Diğer konu anlatımlarımıza ulaşmak ve LGS Türkçe konularını öğrenmek için tıklayınız.
Sözcükte Anlam Nedir?
Bir kelimenin içinde bulunduğu bağlam içerisinde anlamsal karşılığıdır. Bu konuya çalışırken sözcükleri, içinde bulundukları cümlelerle değerlendirmek daha faydalı olacaktır.
Çok Anlamlılık
Dil de tıpkı insanlar gibi doğar, gelişir ve ölür. Bu değişim o dildeki sözcüklerin zaman içerisinde farklı anlamlar kazanmasına neden olur. Bu duruma çok anlamlılık denir.
- Çok anlamlılık ve sesteşlik birbirinden farklıdır. Çok anlamlılık konusunda rekor “çıkmak” kelimesine aittir. Tam 58 farklı anlamı vardır.
Saatlerdir aradığım telefon yatağın altından çıktı. (Bulunmak)
Bir anda hava karardı ve fırtına çıktı. (Oluşmak)
Sözcükte Anlam Özellikleri
Sözcükte anlamın en temel konusudur. Aynı zamanda en çok sorunun çıktığı alt başlıktır. Bu kısmın doğru öğrenilmesi, dersin geri kalanını daha rahat öğrenmenize yardımcı olur.
Gerçek (Temel) Anlam
Bir sözcüğün aklımıza gelen ilk anlamıdır. Aynı zamanda sözlükte karşımıza çıkan ilk anlam olarak da bilinir.
Perdeyi açıp etrafa bakındım.
Ağır bir valizle gelmişti onca yolu.
Güneşte uzun süre kaldığı için yanmıştı.
Yüksek sesten mi başın ağrıdı?
Sayfanın kenarını kıvırıp çekmeceye koydu.
Mecaz Anlam
Bir sözcüğün gerçek anlamından uzaklaşarak kazandığı yeni anlamdır. Sözcükte anlam konusunda öğrencilerin en çok zorlandıkları konulardan birirdir. “Bu gerçekten olabilir mi ?” sorusunu cümleye sorarak mecaz anlamı daha rahat bulabilirsiniz.
Kazağın rengine bayıldım.
Olaylara bir de bu açıdan bakmayı dene.
Keskin bir mizah anlayışıyla ödüllendirilmişti.
Boş konuşmalarla canımı sıktı.
Bu ödevi zamanında teslim edemezsem yandım.
Terim Anlam
Bir sözcüğün bilim, sanat ya da meslek dalına ait belirli bir kavramı karşılayacak şekilde yeni bir anlam kazanmasıdır. Önemli olan sözcüğün cümle içerisinde de bu bilim, sanat vb. anlamları karşılamasıdır. Terim anlamlı sözcüğü bulmak için cümlenin tamamına bakılmalıdır.
Açı, iki ışının kesişmesi ile oluşur.
Öğretmen tahtaya çok uzun bir doğru çizdi.
Bitkinin kökleri neredeyse saksıdan taşacaktı.
SÖZCÜKLER ARASI ANLAM İLİŞKİLERİ
Sözcükte anlamın bu konusunda daha çok tek bir kelime değil , birden çok kelime üzerinde durulur.
Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler
Yazılışları aynı ama anlamları birbirinden farklı olan sözcüklerdir.
Nefesini tutup denize daldı. (Suya atlamak)
Ağacın dalları fırtınadan dolayı koptu. (Ağaç uzantısı)
Saçlarının uçları yıpranmış. (Bir şeyin son noktası)
Canım sıkıldığından kuşların daireler çizerek uçmasını izliyorum. (Kanat vasıtasıyla havada yol almak)
Eş Anlamlı (Anlamdaş) Sözcükler
Yazılışları farklı anlamları aynı olan kelimelerdir.
Yapıt-Eser
Güz-Sonbahar
Birey-Fert
Zıt Anlamlı (Karşıt) Sözcükler
Anlam bakımından birbirine karşıt olan, anlamca birbiriyle çelişen kelimelerdir.
Bayat – Taze
Tatlı- Acı
Yukarı-Aşağı
Yakın Anlamlı Sözcükler
Aralarında ufak anlam farklılıkları bulunan, bu yüzden de genellikle birbirlerinin yerine kullanılan kelimelerdir.Bu kelimeler eş anlamlı değildir.
Kırılmak – Darılmak
Donmak – Üşümek
Hısım – Akraba
Rahat – Huzur
Somut ve Soyut Sözcükler
Beş duyu organımızdan en az biriyle algılayabildiğimiz kavramları karşılayan sözcüklere somut denir.
Rüzgar, Işık ,Soğuk, Su…
Duyu organlarımızla olmasa da akıl yoluyla algılayabildiğimiz sözcüklere soyut denir.
Ruh, Üzüntü, Hayal, Rüya, Sevgi, Korku, İnanç …
- Dokunma duyusuyla ilgili olan somut sözcükler, sorularda en kolay gözden kaçanlardır. “Hava” ya da “sıcak” sözcükleri bu duruma örnek verilebilir. Bu iki sözcük de somuttur.
Nitel- Nicel Anlamlı Sözcükler
Bir varlık veya kavramın ölçülebilen durumunu belirten sözcüklere nicel, ölçülemeyen özelliklerini belirten sözcüklere ise nitel denir.
Büyük bir tepe vardı önümüzde. ( Nicel)
Büyük insan olabilmek herkese nasip olmaz.( Nitel)
Taşıdığı poşet o kadar ağırdı ki pes edip yere bıraktı. (Nicel)
Bu sırrı bilmenin sorumluluğu onun için çok ağırdı. (Nitel)
Genel-Özel Anlamlı Sözcükler
Kavram ya da nesneleri topluca belirten sözcüklere genel anlamlı, sadece tek bir varlığı belirten sözcüklere ise özel anlamlı denir.
Telefon, iletişim kurmamızı sağlayan en önemli araç haline geldi. (Genel Anlam)
Biriktirdiğim paralarla yeni bir telefon aldım.( Özel Anlam)
Yansıma Sözcükler
Doğadaki seslerin taklit edilmesiyle ortaya çıkan sözcüklerdir.
Gürültü,şırıltı,havlama, horlama,güm,pat…
Şömineden gelen çıtırtılar, huzur bulmasını sağlamıştı.
- Sesten türemeyen sözcükler yansıma değildir.
Evin avizesi ışıl ışıldı. (Yansıma değil.)
Araba tuttuğu için miden bulanmıştır. (Yansıma değil.)
Sözcükte Anlam konusunu bir de videodan tekrarlamak ister misiniz?
