Cümle, sözcüklerin çeşitli görevler üstlenerek oluşturduğu yapıdır. Paragrafın temelini oluşturur. Bu nedenle cümlede anlam sorularını çözerken metnin tamamına dikkat etmekte fayda vardır. Cümlede anlam konusundan LGS’ de 2 ya da 3 soru gelmesi beklenmektedir.
Anlatımına Göre Cümleler
Cümlede anlam sorularında, bu alt başlık daha çok paragraf içerisinde sorulmaktadır.
1) Öznel Anlatımlı Cümle
Kanıtlanabilirliği olmayan, söyleyenin duygu ve düşüncelerini yansıtan cümlelerdir.
- Yeşil ve mavinin kucaklaştığı eşsiz bir koy vardı önümüzde.
- Gerçekçi eserler okumayı, fantastiklere göre daha çok seviyorum.
- Masallar, çocuğun hayal dünyasını geliştiren en önemli unsurdur.
- Rengarenk açan çiçeklerin muhteşem görüntüsüyle mest olmuştu.
2) Nesnel Anlatımlı Cümle
Doğruluğu kişiden kişiye değişmeyen, kanıtlanabilir özelliği olan cümlelerdir. Dört sayfalık ödev teslim ettim.
- Bu sene yarışmaya 8.sınıf öğrencileri de katıldı.
- Bir sırrını paylaşacağını söyleyerek beni dışarı çağırdı.
- Önceki yaz gittiğimiz tatil, bu senekinden daha pahalıydı.
3) Doğrudan Anlatımlı Cümle
Bir başkasına ait sözün olduğu gibi aktarıldığı cümlelerdir.
- Bana “Hemen eve gir.” dedi.
- Gecenin köründe “Yarına ödevim var.” deyiverdi.
4) Dolaylı Anlatımlı Cümle
Başkasına ait bir cümlenin (anlamını bozmayacak şekilde) değiştirilerek aktarılmasına dolaylı anlatım denir.
- Bana hemen eve girmemi söyledi.
- Gecenin köründe yarına ödevi olduğunu söyleyiverdi.
5) Örtülü Anlatım
Cümlede doğrudan belirtilmeyen fakat kullanılan ifadelerden çıkarılabilen yargılardır.
- Yemeğe Pelin de katıldı. (Pelin dışında katılanlar olmuş.)
- Yine istediğim elbiseyi alamadım. ( Daha önce de alamamış.)
- Bu sözlerine artık kanmayacağım. ( Öncesinde inanıyormuş.)
“Zehra da bu sene 8.sınıfa başlayacak.” cümlesinden çıkarılabilecek (D) ve çıkarılamayacak (Y) yargılara bi bakalım.
- Zehra bir öğrencidir. (D)
- Zehra’dan başka 8.sınıfa başlayacak en az bir öğrenci daha vardır. (D)
- Zehra’nın tüm dersleri çok iyidir. (Y)
- Zehra 18 yaşından küçüktür. (D)
- Zehra 12 yaşındadır.(Y)
Cümleler Arası Anlam İlişkisi
Cümlede anlam sorularında bu konu daha çok eşleştirme biçiminde çıkmaktadır. Özellikle amaç-sonuç ve neden-sonuç arasındaki fark çokça sorulmaktadır.
1) Neden-Sonuç Cümleleri
Eylemin gerçekleşme nedeniyle birlikte verildiği cümlelerdir.
Soruda “gerekçe bildiren”, “gerekçe içeren” gibi ifadeler varsa neden-sonuç cümlesi soruyor olabilir.
- Onu görünce hemen koşup sarıldı.
- Canı sıkıldığı için ağlamaya başladı.
- İlaçlarımı içmedim diye bana çok kızdı.
- Çok güldüğünden gözünden yaş geldi.
- Güvendiğim için dertlerimi ona anlattım.
- Karanlıkta kalacağını düşündüğü için korktu.
2) Amaç-Sonuç Cümleleri
Eylemin hangi amaca yönelik yapıldığını bildiren cümlelerdir.
- Bu telefonu almak için bir yıl para biriktirdi.
- Evi su basmasın diye her yere kova koymuştu. İşe gitmek üzere evden çıktım.
- Kendimi geliştireyim diye devamlı alıştırma yapıyorum.
- Ankara’ya gitmek üzere erkenden yola çıkmıştı.
3)Koşul-Sonuç Cümleleri
Bir durumun gerçekleşmesi bir şarta bağlıdır.
- İlaçlarını içersen çabuk iyileşirsin.
- Çalıştıkça daha başarılı oluyordu.
- Düşersen yaralanabilirsin.
- Sevdiklerinin desteğini alırsan seni kimse durduramaz.
4)Karşılaştırma Cümleleri
Birden fazla varlık ya da durumun, benzerlik ve farklılıklarının anlatıldığı cümlelerdir. Genellikle “gibi, kadar, en, daha, çok, göre, fazla” sözcükleriyle bu anlam sağlanır.
- .Günümüzde tiyatro sinemadan daha fazla ilgi görüyor.
- En güzel elbise benimkiydi.
- O zamanlar benimle aynı boydaydı.
- Etrafımdaki herkesten daha bilgiliydi.
5)Açıklama Cümleleri
Bir kavram, durum ya da olguyla ilgili bilgi vermek amacıyla kurulan cümleler, açıklama nitelikli cümlelerdir. Bağlaç olarak “anlaşılan” ve ” demek ki” kullanılır.
- Bugün okula gelmedi demek ki hala hasta.
- Bugün bana soğuk davrandı anlaşılan mesajına dönmediğim için bana kızgın.
Cümlede Kavramlar
Cümlede anlamda bu konu daha çok kavramları doğru öğrenmekle ilgilidir. Kavramların tanımlarını doğru biliyorsanız bu tarz cümlede anlam sorularını kaçırmazsınız.
1)Tanım Cümleleri
Bir olayın, durumun ya da kavramın ayırt edici özelliklerini belirten cümlelerdir.”Bu nedir?” sorusuna cevap verir. Öznel ya da nesnel olabilir.
- Geçmişte yaşanan olayları neden-sonuç ilişkisine göre inceleyen bilime tarih denir.
- Su,hayattır.
2)Değerlendirme (Eleştiri) Cümleleri
Bir sanatçı veya eser hakkında olumlu ya da olumsuz yorum yapan cümlelerdir. Öznel veya nesnel olabilir.
- Eserlerinde gerçekliğe fazlaca bağlı kalması okuyucuyu sıkıyor. Hiçbir eserinde noktalama işareti kullanmamış.
3)Tahmin Cümleleri
Bir durumdan, gerçekleşme ihtimali olduğuna inanılan bir çıkarıma ulaşma cümleleridir.
- Evde yoklar, gezmeye gitmiş olmalılar.
4)Olasılık Cümleleri
Bir durumun gerçekleşme ihtimalinden bahseden cümlelerdir.
- Belki önümüzdeki yıl buradan taşınırız.
5) Öz Eleştiri Cümleleri
Kişinin kendisi ile ilgili yaptığı olumlu ya da olumsuz yorumlardır.
- Laflarıma dikkat etmeyerek onun kalbini kırdım.
6)Onaylama Cümleleri
“Bir durum ya da olayı uygun bulma, bir kişiyle aynı görüşte olma” gibi anlamları olan cümlelerdir.
- Bu işin tehlikeli olduğu konusunda seninle aynı fikirdeyim.
7)Öneri Cümleleri
Bir konuyla ilgili tavsiye verilen cümlelerdir.
- Sağdan gidersek yolu epey kısaltırız.
8)Tasarı Cümleleri
Olması istenen bir olay ya da durumun, planlanarak aktarıldığı cümlelerdir.
- Bugün önce okula uğrayayım sonra da güzel bir yemek yiyeyim.
9)İçerik (Konu) Cümleleri
Sanatçının ele aldığı konuyu, eserin içeriğini anlatan cümlelerdir. ” Ne anlatmış ?” sorusuna cevap verir.
- Yazar son hikayesinde bir müzisyenin yaşamını anlatmış.
10)Üslup (Biçem) Cümleleri
Sanatçının anlatış biçiminden bahseden cümlelerdir. “Nasıl anlatmış?” sorusuna cevap verir.
- Sade ve içten anlatımı sayesinde birçok yazar arasından rahatlıkla sıyrılmıştı.
11)Gerçekleşmemiş Beklenti Cümleleri
İstenilen bir durum veya olayın gerçekleşmediğini anlatan cümlelerdir.
- Beni bir kez olsun arar diye düşünmüştüm.
12)Ön Yargı Cümleleri
Gerçekleşmemiş bir olgudan kesinmiş gibi bahsedilen cümlelerdir.
- Bu film de bir önceki gibi izlenmeyecek.
- Bu yarışı kesinlikle kısa boylu adam kazanacak.
13)Aşamalı Durum Cümleleri
Bir olgunun zaman içerisindeki olumlu ya da olumsuz değişimini anlatan cümlelerdir. Anlam “giderek, gittikçe, her geçen gün, günden güne…” gibi ifadelerle sağlanır.
- Bahar gelmişti, hava gittikçe ısınıyordu.
14)Varsayım Cümleleri
“Gerçekleşmemiş bir olayın bir an için gerçekleştiğini kabul etme” anlamını taşıyan cümlelerdir.”Varsayalım, diyelim ki, farz edelim, düşünsene” gibi ifadeler sıklıkla kullanılır.
- Tut ki o çok istediğin arabayı aldın, ne yapacaksın?
Cümlede Duygular
Cümlede anlam kimi zaman da duygularla sağlanır. Birbirleriyle karışan duygular özellikle alt alta sıralanmıştır. Karşılaştırılarak öğrenebilirsiniz.
1)Sitem Cümleleri
Bir kişinin davranışından ötürü yaşanılan kırgınlığın anlatıldığı cümlelerdir.
- Senin için gösterdiğim bunca çabanın karşılığı bu mu olacaktı?
2)Yakınma Cümleleri
Şikayet ya da rahatsızlığın dile getirildiği cümlelerdir.
- Etrafımdaki insanlar çok kaba.
- Bin kere söylememe rağmen odasını asla toplamıyor.
3)Üzülme Cümleleri
İstenmediği halde yaşanılan bir durum dolayı oluşan hislerin anlatıldığı cümlelerdir.
- Bu söylediğini hiç duymamış olsaydım keşke.
4)Beğenme Cümleleri
Bir durum veya olaydan duyulan memnuniyetin belirtildiği cümlelerdir.
- Solistin sesi o kadar güzeldi ki adeta büyülenmişti.
5)Pişmanlık Cümleleri
Bir kişinin yaptığı işten ötürü üzüntü duymasıdır.
- Keşke bu şehre hiç gelmeseydim.
6)Hayıflanma Cümleleri
Bir kişinin yapmadığı bir işten dolayı duyduğu üzüntüdür.
- Zamanında dolara yatırım yapmalıydım.
7)Abartma Cümleleri
Anlatımı güçlendirmek için bir olayın ya da durumun özelliklerini olağanüstü şekilde anlatan cümlelerdir.
- O kadar çelimsizdi ki üflesen yıkılacak gibiydi.
8)Şaşırma Cümleleri
Beklenmeyen bir durum veya olay karşısında hissedilen duyguyu anlatan cümlelerdir.
- Hayret, nasıl oldu da hatasını anladı!
9)Küçümseme Cümleleri
Bir kişiyi ya da durumu hor görmeyi, hafife almayı anlatan cümlelerdir.
- Aklı sıra bana engel olacakmış .
- Sen mi bulacaksın bu sorunun cevabını?
10)Azımsama Cümleleri
Bir şeyin beklenilenden az olma durumunu anlatır. Genellikle maddi durumlar için kullanılır.
- Kuş kadar maaşla nasıl ev geçindireceksin?
11)Özlem Cümleleri
Bir kişiyi tekrar görme, geçmişte yaşanmış bir olayı tekrar yaşama isteğini anlatan cümlelerdir.
- Yıllardır görmediğim arkadaşım burnumda tütüyor.
12)Merak Cümleleri
Bir olayı ya da durumu öğrenme isteğini anlatan cümlelerdir.
- Acaba bu şiir kime ait?
13)Yadsıma (İnkar) Cümleleri
Bir kişinin bildiği bir durumu ya da yaptığı bir işi sonradan yalanlaması veya onu yapmadığını iddia etmesidir.
- Ben öyle bir şey söylemedim.
14)Kanıksama Cümleleri
Sürekli karşılaşılan bir duruma alışma, ona tepki göstermez hale gelme anlamı bildiren cümlelerdir.
- Gözümün içine bakarak yalan söylemesine laf etmiyordum artık.
15)Usanma Cümleleri
Bir olay ya da durumla çok fazla karşılaşmaktan kaynaklı duyulan bıkkınlığı anlatan cümlelerdir.
- Her gün aynı yerlere gitmekten gına geldi.
LGS sınavında cümlede anlam konusunun paragraf içerisinde sorulması yaygındır. Yeni nesil soru mantığı dolayısıyla birden çok kavram da aynı anda karşınıza çıkabilir. Genel “Anlam Grubu” sorularında olduğu cümlede anlam konusunda da okuduğunu anlama işin en önemli kısmıdır. Öğrencileri bu beceri ve dikkat seviyelerine göre değerIendirmektedirler.
Cümlede anlam konusunu çalışırken dikkat edilmesi gereken bir diğer unsur ise birbirlerine karışabilecek kavramlardır. Yukarıdaki başlıklara çalışırken bu başlıkların farklı yönlerine de odaklanmanız fayda sağlayacaktır. Sorulan cümlede anlamın neyle sağlandığına dikkat edilmesi gerekir.
Cümlede Anlam Örnek Soru
Değerli Arkadaşım,
Buradan taşınalı neredeyse bir ay olacak. Gider gitmez bana mektup yazarsın diye düşünmüştüm. Sen yazmayınca ben sana yazayım dedim. Yanlış anlama beni, kırgın değilim. Telaşlı bir dönemde olduğun için vakit bulamadığını düşünüyorum. Seni çok merak ettim ondan sitemim. Nasılsın, iyi misin? Oralar nasıl, alışabildin mi? Keşke sen gitmeden hediyeni yetiştirip verseydim sana.
Sevgilerimle,
Ferda
Yukarıdaki metne göre,
I. Mektup türünde yazılmıştır.
II. Tahmin anlamı taşıyan bir cümle vardır.
III. Bir cümlede gerçekleşmemiş beklenti bulunmaktadır. IV. Pişmanlık anlamı taşıyan bir cümle vardır.
Verilen yargılardan hangileri doğrudur?
A) I ve III B) I, II ve III
C) I, II ve IV D) I, II, III ve IV
Cevabınızı yorumlara bekliyoruz 🙂
Cümlede anlam konusunu bitirdik. diğer konu anlatımlarımıza da göz atmak isterseniz tıklayınız.
Youtube kanalımızdan da cümlede anlam konu anlatımını izleyebilirsiniz.