Fiilimsiler (Eylemsiler) ve Özellikleri
Fiilimsi, fiil kök veya gövdesinden türeyen, olumsuzu da yapılabilen, cümlede çeşitli görevler üstlenen sözcüklerdir. Bu görevler isim, sıfat ve zarf olarak karşımıza çıkar.
Fiilimsileri bulabilmek için özelliklerini iyi öğrenmemiz gerekir. Ezberlemekten çok daha kolay bir yöntem olacaktır.
1.Fiilimsiler kip ve kişi eki alamazlar.
Koş + acak+ ım 
Koşacağım “Koş” fiil kökü, gelecek zaman ve 1. tekil kişi çekim ekleri ile çekimlenmiştir. Fiilimsi olamaz.
2.Olumsuzluk eki alabilirler.
Atlayan / Atlamayan
3.Cümlenin başında, ortasında veya sonunda bulunabilirler.
Gülmek, en iyi meditasyon yöntemlerinden biridir.
Okula koşarak gitmek zorunda kaldım.
İnsanların en akıllısı çok okuyandır.
4.Cümlede isim, sıfat veya zarf görevinde olabilirler.
Çizgiye ilk varan yarışmacı, büyük ödülün sahibi olacak. (Sıfat görevinde)
Seninle konuşmak benim için çok önemli. ( İsim görevinde)
Yaz gelince büyük şehirlerdeki insan nüfusu azaldı. (Zarf görevinde)
5.Bir cümlede birden fazla fiilimsi bulunabilir.
- İşe giderken duvarın kenarında üşüyen bir köpek yavrusu buldum.
6.Bazı fiilimsiler isim çekim eklerini alabilirler.
- Konuşmayı unutacak kadar kafası dağılmış. (Hal eki almış)
- Çalışanlar her zaman bir adım öndedir. (Çokluk eki almış)
Fiilimsi Örnekleri
Filmin başlamasıyla sesler kesildi.
Market kapanmadan alışverişimizi yapalım. Toplantıda tanıdık simalar vardı.
Kafamı toplamak için tatile çıkacağım.
Baktığı yerde hiçbir şey yoktu.
Tam ona mesaj yazarken aradı.
Para biriktirip bilgisayar alacağım.
Dik duruşu herkesin dikkatini çekmişti.
İSİM-FİİL (MASTAR)
Fiil kök ya da gövdelerine “-ma, -mak, -ış” ekleri getirilerek yapılan ve isim görevinde kullanılan sözcüklerdir.
- Ağlamak güzeldir.
- Uzaktan bir bakış attı bana.
- Uçağın kalkmasına az kaldı.
Olumsuzluk eki olan “-ma/-me” ile isim-fiil eki olan karıştırılmamalıdır.
- Koşma, düşebilirsin. ( Olumsuz fiil)
- Koşma, en sevdiğim egzersizdir. (İsim-fiil)
Bazı sözcükler, isim-fiil eki aldığı halde hareket anlamını yitirerek kalıcı isim olabilir. Fiilimsi özelliklerini yitirirler.
- Köşedeki dükkandan dondurma aldım. (Kalıcı isim)
- Yanına kazma ve kürek alarak yola çıktı. (Kalıcı isim)
- Bugün deneme sınavı olduk. (Kalıcı isim)
Kalıcı isimler ile isim-fiilleri ayırt edebilmek için olumsuzluk eki getirebilirsiniz. Oluyorsa isim fiil, olmuyorsa kalıcı isimdir.
- Zaten üzgünüm, başıma yenir dert sarma. ( Çekimli Fiil)
- Markette indirim varmış, sarma aldım. (Kalıcı isim)
- Bu yumağı sarması uzun sürüyor. (İsim-fiil)
SIFAT-FİİL (ORTAÇ)
Gelen eklerle cümlede sıfat görevi üstlenen fiil kök ya da gövdeleridir. “-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” kullanılan eklerdir.
- Okula gelen çocuk ortalığı birbirine kattı.
- Öpülesi elleri vardı onun.
- Çıkmaz sokağa girmişsin.
- Koşar adım eve doğru gittim.
- Yürüdüğü zaman kalbi sıkışıyormuş.
- O benim için biçilmiş kaftandı.
“-mez, -ar,-ecek-miş,-dik” ekleri, fiil çekim ekleri olarak da karşımıza çıkabilir.
- Çıkmaz o evinden dışarı. ( Çekimli fiil)
- Çıkmaz sokağa girdim sanırım. (Sıfat-fiil)
Sıfat-fiiller de isim fiiller gibi eylemsi özelliğini yitirerek kalıcı isim olabilir.
- Yanında yiyecek var mı?
- Yazarın imza günü yarın değil mi ?
- Dolmuş, köprünün üstünden kalkıyor.
Sıfat-fiiller büyük oranda isim niteler. İsmin düşmesi durumunda da tıpkı sıfatlar gibi adlaşırlar.
Seçilen yarışmacılar bir bir kendilerini tanıttı. Seçilenler bir bir kendilerini tanıttı.
ZARF-FİİL( BAĞ-FİİL/ULAÇ)
Gelen eklerle cümlede zarf görevi üstlenen fiil kök ya da gövdeleridir. “-ken, -alı, -esiye, …-r …-maz, …-a …-a, -ip, – ince, -a, -arak, -madan, -maksızın, -diğinde, -dıkça, – casına” ve benzeri ekler getirilerek yapılır.
- Görmeyeli bayağı büyümüş.
- Çocuk parkta hoplaya zıplaya eğleniyordu.
- Uyanır uyanmaz yataktan fırladı.
- Bardaktan boşanırcasına yağmur yağıyordu.
Zarf-fiiller cümleye durum, zaman ya da koşul anlamı katarlar.
- Çalıştıkça daha çok şey başaracaksın. (Koşul)
- Zil çalınca herkes bahçeye çıktı. (Zaman)
Kadınlar gülerek bize doğru bakıyorlardı. (Durum)
“-a/-e” zarf-fiili genellikle gözden kaçar. En çok “kala,geçe,diye” sözcüklerinde görülür.
Evi dağıtmışsınız, diye söylendi.
Saat ikiye on kala toplantı var.
Örnekler
Bakmadık yer kalmadı. (Sıfat-fiil)
Yürümek kalbe iyi gelirmiş. (İsim-fiil)
Masada bir anda tanıdık yüzler belirmişti. (Sıfat-fiil)
Uzun zamandır seni anlamaya çalışıyorum. (İsim-fiil)
Buraya geleli daha bir gün olmuş. (Zarf-fiil)
Süslenen ağaçları gördün mü ? (Sıfat-fiil)
Birden bağırınca elim ayağıma dolaştı. (Zarf-fiil)
Suçu işleyenin kendisi olmadığını söylüyor. (Sıfat-fiil)
Yaşamak ne büyük nimettir. (İsim-fiil)
O her şeyden önce okumak istiyordu. (İsim-fiil)
Gelir gelmez ilk beni sormuş. (Zarf-fiil)
Etkinliğe katılanlar belgelerini alıyor. (Sıfat-fiil)
Aldığın eteği düğünde mi giyeceksin? (Sıfat-fiil)
Olur olmaz gülmeye başlıyordu. (Zarf-fiil)
Yola çıkmak için hazırlanıyoruz. (İsim-fiil)
Pişmiş aşa su katılmaz. (Sıfat-fiil)
Bu işi çözmeden bana rahat yok. (Sıfat-fiil)
Senin şiir okuyuşuna hayranım. (İsim-fiil)
Diğer konu anlatımlarımız için tıklayınız.
Youtube kanalımıza göz atmak ister misiniz?