Paragrafta anlam konusu LGS’nin en önemli konularından biridir. Yalnızca Türkçe sorularında değil sınavın tamamında etkilidir. Bunun nedeni sınavın okuduğunu anlamaya verdiği önemden kaynaklanmaktadır. Matematik soruları da dahil olmak üzere paragrafta anlam karşımıza çıkmaktadır.
Paragraf Nedir?
Bir duyguyu, düşünceyi, olayı anlatmak için bir araya getirilen cümleler topluluğuna paragraf denir. Bir konusu ve vermek istediği mesajı vardır. Paragraf olarak sayılabilmesi için cümlelerin belirli bir amaçla bir araya getirilmiş olması beklenir.
1.Paragrafın Konusu
Parçada ele alınan durum, olay, duygu düşünce konuyu oluşturur. Genellikle birkaç sözcükten oluşur. Herhangi bir yargı içermez.
- İnsan doğasını çözmek istiyorsak öncelikle onun bir ova değil; irili ufaklı dağlardan oluşan, yer yer akarsuların cıvıldadığı yer yerse çöl rüzgarlarının estiği karmaşık bir yapı olduğunu kabul etmeliyiz.
Konu: İnsan Doğası
2.Paragrafın Başlığı
Paragrafın anlatmak istediğini birebir yansıtan kelime veya kelime grubudur. Konuyla doğrudan bağlantılıdır. Bütün paragrafı özetleyen bir yapısının olması beklenir.
- Ders çalışırken sakız çiğnemek, sınav vakti geldiğinde konuyu hatırlamaya yardımcı oluyormuş. Çünkü sakız çiğnemek beyne giden kan akışını %40 artırıyor ve beyne daha fazla oksijen gitmesini sağlıyormuş.
Başlık: Sakızın Faydası
3.Paragrafta Ana Fikir
Metinde asıl anlatılmak istenen veya yazarın bize vermek istediği mesajdır. Yukarıda bahsettiğimiz gibi metnin bir yazılış amacı olmalıdır. Paragrafta anlamı sağlayan ana unsurlardan biri ana düşüncedir.
- Gerçekçilik adı altında romandaki hayal dünyasını yıkmak doğru değildir. Her zaman bir açık kapı bırakılmalıdır okuyucuya.
Ana Fikir: Gerçekçilik romanda dozunda olmalıdır.
4.Paragrafta Yardımcı Fikir
Ana fikre destek veren, onu besleyen yargılardır.
Eserlerinde her zaman onun eşsiz ruhunun bir parçasını bulabilirdiniz. Rengarenk yapısını bir karakterin saçına, bir evin duvarına resmederdi. ( Ana fikir)
Eserlerinde, yazarın kendine has havası hissedilebilir.( Yardımcı fikir)
5.Paragrafta Hikaye Unsurları
Olay yazılarında görülür. Olay, kişi, yer ve zamandan oluşur.
- Usta, “paydos” deyince üstümü değiştirip dışarı çıktım. Hava kızıllığa bürünmüştü, güneş batmak üzereydi. Evimin sokağına dönmüştüm ki bir gürültü duydum.
Kişi: Anlatıcı, usta
Yer: Sokak
Zaman: Akşam saatleri
Olay: Anlatıcının işten çıktıktan sonra evine giderken yaşadıkları
Paragrafın Bölümleri
Paragraflar anlamlarına ve vermek istedikleri mesajlara göre çeşitli bölümlere ayrılırlar.
1.Giriş Bölümü
Paragraf hakkında genel bir bilgi sunan bölümdür. Genelde bir veya iki cümleden oluşur.
- Oyun dünyasındaki gelişmeler kendini gerçekçi grafiklerin gelişmesiyle ve konu çeşitliliğiyle gösterdi. En çok da devamlı eleştirilen “şiddet” içeren oyunlar da…
2.Gelişme Bölümü
Konunun detaylandırıldığı, düşünceyi geliştirme yolları ve anlatım biçimlerinin kullanıldığı bölümdür.
- Zararlı içerikli olarak görülen bu oyun türleri, özellikle şiddeti normalleştirmesi yönüyle sıklıkla topa tutuluyor. Devletler de çocukları korumak adına yaptırım uygulama kararı alıyor. Çin, Brezilya, Japonya, Malezya gibi pek çok ülke bu tarz oyunları sansürlüyor ya da yasaklıyor. Diğer taraftan sorunun bu oyunlarda değil, eğitim sisteminde olduğunu savunan bir grup da var. Çocukların şiddetle her zaman karşılaşabileceklerini ,önemli olanın çocuğa doğru ve yanlışın ne olduğunu öğretecek doğru bir eğitim sistemi olduğunu düşünmekteler.
3.Sonuç Bölümü
Konunun sonuca bağlandığı bölümdür. Genellikle ana fikir buradadır.
- Özetle oyun sektöründeki gelişmelerin çocuklar üzerindeki etkisi konusunda, çok ciddi fikir ayrılıkları mevcut.
Anlatım Biçimleri
Metnin yazılış amacıyla ilgilidir. Yazarın isteği bir olay mı anlatmak yoksa bir varlığımı tanıtmak, sadece bir bilgi açıklamak mı veya bir fikir ortaya koymak mı buna bağlı olarak paragrafta anlam buna bağlı olarak değişir.
1.Öyküleyici Anlatım
Yaşanan ya da tasarlanan bir olayın anlatıldığı, hikaye unsurlarının bulunduğu anlatım biçimidir. Genel olarak hareket odaklı yazılardır.
- Otelden hızlıca çıktı. Elindeki evrakların önemini ve zamanında götüremezse başına gelecekleri çok iyi biliyordu.
2.Betimleyici Anlatım
Bir varlık, durum veya olayın okuyucunun zihninde canlandırılarak anlatılmasıdır. Gözlem odaklıdır. Hareket unsuru çok azdır.
- Kalabalığın arasında onu bulmam zor olmamıştı. Yer yer pembeye dönmüş mor saçları, hardal sarısı yağmurluğu ve kambur yürüşü ile bana doğru geliyordu.
3.Açıklayıcı Anlatım
Bir konu hakkında bilgi vermeyi amaçlayan anlatım biçimidir. Nesnel bir yapısı vardır. Kanıtlama amacı yoktur.
- Arjantinli bilim insanları, yeni bir dinozor türü keşfettiklerini iddia ettiler. Meraxes gigas adını verdikleri bu türün boyunun 11 metreyi bulduğunu ancak kollarının yalnızca 60 cm uzunluğunda olduğunu bildirdiler.
4.Tartışmacı Anlatım
Bir düşünceyi çürütüp o düşünce yerine başka bir düşünceyi savunan yazılardır. Kanıtlama amacı vardır, okuyucuyu ikna etmeye çalışır. Özneldir.
- Filmde karakterlerin dış görünüşünün fazlaca vurgulandığını söylemiş eleştirmenler. Ben buna katılmıyorum. Zira çatışma unsurunun insan ilişkileri üzerinden kurulduğu düşünülürse gerçekçilik adına bu vurgu doğaldır.
Düşünceyi Geliştirme Yolları
1.Tanımlama
Bir varlığı veya kavramı belirtir. “Bu nedir?” sorusuna cevap verir.
- Hipotez, bir sorunun çözümüne yönelik olarak ortaya konan henüz doğruluğu ya da yanlışlığı belirlenmemiş görüştür.
2.Karşılaştırma
Kavramlar , durumlar olaylar ya da varlıklar arasındaki benzer veya farklı yönleri ortaya koyar.
- Uzmanlar, önümüzdeki yıllarda yapay zekanın en üst seviyeye ulaşacağını öngörüyorlar.
3.Örneklendirme
Bir düşünceyi somutlaştırmak veya ispatlamak için örnekler vermektir.
- Dört yıl süren Birinci Dünya Savaşı da arkasında pek çok yıkım bırakmıştır. Dağılan aileler, kimsesiz kalan çocuklar, ekonomik çöküşler…
4.Tanık Gösterme
Savunulan konuya göre o alanda bilinen tanınan bir kişinin sözünden yararlanmak, sözünü alıntı yapmaktır.
- Her canlı bulunduğu bedenle, zihniyle barış halindeyken bunu insanlık olarak biz neden başaramıyoruz? Kedinin kedi, papatyanınsa papatya olmayı kabul ettiği bu dünyada biz neden insan olamıyoruz. “En temel özgürlük, insanın kendisi olarak kendi yaşamında var olabilmesi ve kendi bütünlüğünü yaşayabilmesidir; dürüst insan özgürdür.” diyen Doğan Cüceloğlu’na katılmamak imkansız.
5.Sayısal Verilerden Yararlanma
Fikrin ispatı için istatistiksel verilerden yararlanmaktır.
- ABD’de yapılan bir araştırmaya göre girişimci insanların %35’i disleksiden muzdariptir.
6.Benzetme
Anlamca güçsüz olan güçlü olana benzetildiği düşünceyi geliştirme yoludur.
- Düşen kaya parçasının sesi gök gürültüsü gibiydi.
7.Duyulardan Yararlanma
Metinde duyulardan (duyma, görme, koklama, tatma, dokunma) yararlanmaktır.
- Kalkıp perdeyi açtım. Uzun zamandır karanlıkta oturduğum için aniden odaya dolan ışık rahatsız etti.
Anlatıcı Türleri
1.Birinci Kişi Ağzıyla Anlatım
Ben ve biz dilinin kullanıldığı, yazarın kendi başından geçenleri anlattığı türdür.
- Abim her zaman kafasına buyruktu. Ne annemin lafını dinlerdi ne babamın. Sanırım onun bu huyunu almamam için onu benden uzak tutmuşlardı.
2. Üçüncü Kişi Ağzıyla Anlatım
O ve onlar dilinin kullanıldığı, yazarın bir başkasının yaşadıklarını anlattığı türdür.
- Arabadan her indirildiğinde mızmızlanıyordu küçük çocuk. İki adım yürümeye sabrı yoktu.
Anlatımın Özellikleri
Açıklık: Anlatımın net olmasıdır. Herkes okuduğu metinden aynı yorumu çıkarmalıdır.
Özlülük: Az sözle çok şey anlatmaktır. Atasözleri ve özdeyişler bu anlatıma örnektir.
Özgünlük: Yazarın eserine kendine ait unsurlar katmasıdır. O eserin başka bir benzerinin olmamasıdır.
Duruluk: Anlatımda gereksiz ifade bulunmamasıdır. Metin yeterli sözcük kullanılarak tam şekilde yazılır.
Yalınlık: Anlatımın sade olmasıdır. Süslü ifadelere yer verilmez.
Sürükleyicilik: Metnin okuyucuyu etkilemesi, ilgisini üstünde tutmasıdır.
Akıcılık: Anlatımın kolayca okunabilmesidir. Okunması zor kelimeler veya çokça kelime tekrarları akıcılığı bozar.
Ulusallık: Metnin bir ulusun kültürel özelliklerini barındırmasıdır.
Evrensellik: Metnin tüm dünyaya hitap edecek özellikler taşımasıdır.
Çağdaşlık: Eserin çağın gerekliliklerini karşılamasıdır.
Kalıcılık: Eserin ileriki zamanlarda da ilgi görmesidir.
Tutarlılık: Metinde birbiriyle çelişen ifadelerin olmamasıdır.
Doğallık: Anlatımın içten, olmasıdır. Metnin inandırıcılığını artırır.
Diğer konu anlatımlarımız için tıklayınız.
Youtube kanalımıza da bir göz atabilirsiniz.